Skip to content
  • ĐĂNG KÝ LÀM THẺ
  • ĐĂNG KÝ TẢI TÀI LIỆU SỐ
Thư viện Nguyễn Văn Hưởng

Thư viện Nguyễn Văn Hưởng

CỔNG THÔNG TIN – NVH LIBRARY'S PORTAL

  • Trang chủ
  • Giới thiệu
    • Giới thiệu thư viện
    • Đội ngũ nhân sự
    • Liên hệ
    • Báo chí
    • Tuyển dụng
  • Dịch vụ thư viện
    • Câu hỏi thường gặp
    • Bảng giá dịch vụ
    • Đăng ký làm thẻ
    • Đăng ký tài khoản Thư viện số
  • Tài nguyên
    • Blog tư liệu
    • Xuất bản
    • Tin tức
  • Danh mục sách
  • Thư viện số
  • Trưng bày
  • Toggle search form
  • Đông Dương thuộc Pháp cuối thế kỉ 19 Blog tư liệu
  • Sự kiện Nhật đảo chính Pháp tháng 3 năm 1945 qua Hồi ký Đại sứ Nhật Masayuki Yokoyama (Kỳ 3) Blog tư liệu
  • “Cuộc chiến đã kết thúc!” Blog tư liệu
  • Lá cờ Mặt trận Giải phóng trên đỉnh tháp nhà thờ Đức Bà Paris Blog tư liệu
  • Dọc theo Con đường Cái Quan của Đông Dương năm 1931 Blog tư liệu
  • Giới thiệu tác giả: John Prados, chuyên gia khám phá các bí mật của chính phủ Mỹ Blog tư liệu
  • Cuộc chiến đầu tiên trên truyền hình Blog tư liệu
  • Thuyền Mỹ cập bến Việt Nam năm 1819 Blog tư liệu
  • Ý nghĩa việc thiên đô của Lý Thái Tổ trong lịch sử Việt Nam Blog tư liệu
  • Hoa ngày Tết Blog tư liệu
  • Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam đã vận dụng báo chí cách mạng như thế nào? (Kỳ II: Đài phát thanh Giải phóng) Blog tư liệu
  • Sài Gòn, Việt Nam, tháng Tư – tháng Năm 1975 Blog tư liệu
  • Hồi ký Maneli chương 6: Cuộc thăm dò của Nhu và Hà Nội Blog tư liệu
  • Xem ‘lát cắt một năm’ của Chợ Lớn từ nhà thám hiểm Pháp Báo chí
  • Book review: Chợ Lớn 1955 Báo chí

Hội Lim năm 1942 qua góc nhìn của người Pháp

Posted on 01/04/202101/04/2021 By editor No Comments on Hội Lim năm 1942 qua góc nhìn của người Pháp

Tác giả: Jean François

Người dịch: Nguyễn Bình Phương

Bài viết “Ghi chép về Hội Lim” của tác giả Jean François đăng trên Tuần san Indochine số 81, thứ Năm ngày 19 tháng 3 năm 1942 cung cấp cho chúng ta nhiều thông tin quý báu: từ những câu hát huê tình được chép lại đến lý do tại sao nhà chức trách thời ấy phải cấm mở hội do lo sợ ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục. Ngoài những minh họa của họa sỹ tài hoa Mạnh Quỳnh trên bài báo gốc cùng tấm ảnh cô thôn nữ xứ Lim trên tờ bìa, chúng tôi còn tìm thấy vài hình vẽ tươi vui hóm hỉnh của họa sĩ Côn Sinh trên báo Loa vào năm 1935. Thư viện NVH trân trọng giới thiệu với bạn đọc.

***

Thôn nữ xứ Lim (Ảnh: Vũ Văn Lai) trên bìa Tuần san Indochine số 81, thứ Năm ngày 19/3/1942

“Tháng giêng là tháng ăn chơi”

Câu ca dao cổ của người Việt nói rằng tháng đầu tiên trong năm là để giải trí. Người ta vui chơi khắp nơi, từ Cà Mau đến tận Lào Cai, nhưng họ cho rằng chẳng đâu vui như hội Lim. Từ xa xưa, hàng năm cứ đến ngày 13 tháng Giêng (năm nay rơi vào ngày 28 tháng 2), những người nông dân đôn hậu xứ Bắc Ninh và Bắc Giang lại tụ hội về đây.

Lim là một ngọn đồi trọc bé nhỏ hoang vắng mà người ta có thể thoáng trông thấy bên phải con đường cái từ Hà Nội sang Bắc Ninh, nằm cách trung tâm Bắc Ninh chừng 4 cây số. Dưới chân đồi mọc lên một ngôi chùa nhỏ đã bị mọt và xiêu vẹo. Một lối nhỏ vắt quanh đồi rồi dẫn xuống ngôi làng đông đúc ẩn sau lũy tre. Dưới chân đồi có nhiều tán cây cổ thụ. Đó là hình ảnh đồi Lim suốt 364 trong tổng số 365 ngày của một năm. Nhưng mỗi năm một lần, vào ngày 13 tháng Giêng, quang cảnh nơi đây biến đổi. Cả ngọn đồi phủ kín người. Nhìn từ xa trông giống một con vật khổng lồ đã chết, bụng ngửa lên trời và trên cái bụng đó bu đầy kiến.

Đông đảo nông dân mặc diện, hớn hở đeo ô, chen chân đi trẩy hội. Toàn dân trong vùng tụ về sườn đồi từ sớm tinh mơ ngày 13 giống như tổ tiên họ chưa hề bỏ lỡ việc đó từ hàng trăm thế kỷ nay.

Những người dân đôn hậu đến đây để làm gì?

Họ đến đơn giản để gặp nhau, để vui xuân, nói câu chuyện hay, và nhất là để nghe làn điệu “quan họ” nổi tiếng từ miệng những cô gái xinh nhất vùng châu thổ Bắc Kỳ.

Minh họa của họa sĩ Mạnh Quỳnh trên bài báo gốc

Chẳng ai lại không biết đến danh tiếng của những cô gái Bắc Ninh. Thường lệ, họ là những cô gái xinh nhất, mộc mạc và đa tình nhất nước.

Hội Lim tóm lại chỉ là một cách hết mực tôn vinh tài nghệ cùng sự duyên dáng của các cô gái ấy. Cái nét duyên này chẳng quên việc làm điệu thêm chút. Họ không ăn mặc xoàng xĩnh như ngày thường. Các cô cẩn thận vấn tóc bằng khăn nhiễu tam giang, khoác cái áo cánh nhuộm củ nâu sáng bóng. Cái áo làm nổi bật chiếc thắt lưng cá vàng cùng tấm váy dài phủ tận mắt cá chân. Về phía các chàng trai (chẳng phải phong dao đã viết “có nam có nữ mới nên xuân” đấy hay sao?), họ phải làm cho bạn gái của mình tự hào nên đều ăn mặc chải chuốt: nón dứa, khăn lượt, kính râm, áo the lót, quần ống sớ, giầy Gia Định.

Vậy là các chàng trai cô gái diện những bộ đồ tươm tất nhất đã sẵn sàng hát “quan họ”. Điệu hát nổi tiếng khắp xứ Bắc Kỳ này giống như màn “hát giao duyên” mà chúng ta bắt gặp dưới các hình thức khác trên khắp cõi Đông Dương. Các cô gái cố gắng thể hiện sự thông minh duyên dáng còn các chàng trai trổ tài, khoe khéo. Nếu trái tim một cô nàng rung động thì càng tuyệt. “Mùa xuân đến, hãy hát ca và cưới nhau” giống như câu ngạn ngữ Annam. Nhưng trái tim người đẹp không hề dễ chiếm. Phải làm sao để xứng với trái tim nàng.

Minh họa của họa sĩ Mạnh Quỳnh trên bài báo gốc

Họ kết thành từng đám lẫn lộn, trai gái mỗi bên, tay khoanh lại, điệu bộ ý tứ. Những người thi tài đã sẵn sàng nhập cuộc nhưng việc khởi đầu bao giờ cũng khó khăn. Cần có một màn giáo đầu. Ở xứ Annam, dù nắng hay mưa thì việc mời trầu đều có thể thay thế cho các cách thức giáo đầu quen thuộc của người phương Tây.

Do đó, chàng trai mời cô gái mà mình đã nhắm đến xơi trầu và chung vui: “Nhất niên, nhất lệ, chị Hai và đông quan họ đã đi đến đây, xin mời chị Hai và đông quan họ xơi trầu rồi cầu vui”.

Theo lệ, cô gái sẽ từ chối nên chàng trai sẽ phải tìm cách khéo léo năn nỉ. Cô gái bông đùa làm khó chàng trai, bắt anh ta chờ đợi và rồi tinh quái làm mất mặt anh chàng. Thí sinh thường bị cứng miệng và bị loại dưới tràng cười nhạo của đám đông.

Khi anh ta vượt qua được cửa ải khó khăn này thì chầu hát thật sự mới bắt đầu. Đó là cuộc đấu không tài nào mô phỏng hay diễn tả nổi. Ai nấy đều cố sức tìm ra giai điệu du dương, câu thơ thú vị nhất, ví von tinh tế nhất. Họ hát về đủ thứ trên đời. Lời ca bông đùa, mộc mạc, tình cảm, say đắm, châm biếm, mãnh liệt, ngọt ngào. Việc tranh tài khiến họ mạnh bạo hơn, sự e dè bớt đi. Thường thì các đối thủ đều đi đến việc thổ lộ những điều cháy bỏng, những khao khát rõ ràng cho dù có được ngụy trang bằng các uyển ngữ.

Chàng trai hát:

Thân cô như hoa gạo trên cây

Thân tôi như đám cỏ may bên đường

Lạy giời cho cả gió rung cây

Cho hoa rụng xuống cỏ may xỏ vào.

Cô gái đáp lại:

Thân chị như cánh hoa sen

Chúng em như bèo, như bọt chẳng chen được nào

Lạy giời cho cả mưa rào

Cho sấm, cho chớp, cho bão to, gió lớn

Cho sen chìm xuống bèo trèo lên sen.

Thực ra, sự thô ráp này dù sao đi nữa cũng chỉ là một ngoại lệ. Nó hoàn toàn chỉ là lời nói suông đằng miệng mà thôi.

Minh họa của họa sĩ Mạnh Quỳnh trên bài báo gốc

Tuy nhiên, chẳng cần gì hơn đã có thể thu hút về hội Lim tất cả các “công tử bột” của thành phố. Họ đã gây một cái tiếng rất tồi ở đó từ vài năm nay. Một lũ thanh niên chơi bời hàng năm kéo về vùng đã làm hỏng đi màu sắc và dáng dấp của một lễ hội dân gian đặc sắc mà sự phóng túng duy nhất được châm trước chỉ là những câu phong tình thi vị. Chúng lại chăm chăm tìm kiếm những dan díu dễ dãi, những đụng chạm xác thịt.

Cái lũ đó kéo đến ngày càng đông để chòng ghẹo những cô thôn nữ trong trắng. Chúng gây sốc cho toàn thể người dự hội bởi những câu gièm pha chướng tai, cử chỉ lố lăng kèm theo những câu lẳng lơ thô tục. Người dân thôn quê đôn hậu bị bấn loạn nên đã cân nhắc việc cho phép các con của mình tham dự vào những trò không còn trong sáng nữa. Trò diễn thậm chí đã trở nên tục tĩu đến mức các nhà chức trách phải can thiệp mạnh tay. Họ đã nghĩ một cách nghiêm túc là chỉ còn cách loại bỏ cái lễ hội lâu đời này.

Minh họa của họa sĩ Mạnh Quỳnh trên bài báo gốc

Chiến tranh chỉ đẩy tình trạng tồi tệ hơn: Từ hai năm nay, quân lính đã đóng trên đồi Lim nhưng việc kề cận này không hề khôi phục được sự tin tưởng. Chính vì vậy mà năm nay, những khách vãng lai không được báo trước chắc sẽ ngạc nhiên khi thấy ở hội Lim vào ngày 13 tháng Giêng chỉ có lác đác mấy nhóm những thằng không thể uốn nắn.

Nhưng làn điệu quan họ không mất đi. Ẩn sau lũy tre làng hoặc tụm lại những nơi tách biệt, tránh khỏi sự xâm chiếm thị thành, những cô gái Lim vẫn tiếp tục xứng đáng với danh tiếng xưa. Tuy nhiên, hết thảy người Annam trong sâu thẳm trái tim đều nuối tiếc việc loại bỏ lễ hội truyền thống trên sườn đồi Lim. Chúng tôi hy vọng cùng với họ rằng những năm tới sẽ có thể khôi phục cũng như trả lại nét đẹp nguyên thủy cho một trong những lễ hội vui thích nhất trong khắp xứ Annam.

Minh họa của Côn Sinh trên báo Loa năm 1935. Hình ảnh sống động và hóm hỉnh về chị em Hà thành xỏ đôi guốc mộc, vận áo tứ thân còn các công tử cũng ăn diện bảnh bao để đi tìm “thú quê” tại hội Lim. Những bỡn cợt trêu đùa đúng như miêu tả trong bài viết. Mặc dù tư liệu bị khuyết mất một phần nhưng rất độc đáo nên chúng tôi vẫn cung cấp cho độc giả.

Thư viện Nguyễn Văn Hưởng (Bài đăng trên Tạp chí Phương Đông số tháng 4-2021)

Blog tư liệu Tags:Bắc Ninh, Đông Dương, Hội Lim, thuộc địa

Post navigation

Previous Post: Giới thiệu sách: Hàm Nghi – Hoàng đế bị lưu đày, người nghệ sĩ tại Alger
Next Post: Con tem Điện Biên Phủ của Việt Nam và Pháp

More Related Articles

Tìm hiểu mối quan hệ giữa Nguyễn Ái Quốc và Kỳ ngoại hầu Cường Để Blog tư liệu
Miền đất vàng Đông Dương: Tập sách tranh khắc gỗ của họa sĩ Emmanuel Defert Blog tư liệu
Giới thiệu sách: Hàm Nghi – Hoàng đế bị lưu đày, người nghệ sĩ tại Alger Blog tư liệu
Miền đất vàng Đông Dương Xuất bản
Thăm quan Bảo tàng Maurice Long – Một công trình lộng lẫy của Hà Nội xưa Blog tư liệu
Ký sự của một tù nhân An Nam ăn Tết ở Guyane thuộc Pháp đầu thế kỷ XX Blog tư liệu

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

TRƯNG BÀY KỶ VẬT CHIẾN SĨ

Chuyên đề

  • Việt Nam trên báo Mỹ
  • Tạp chí Phương Đông

Kết nối với chúng tôi

Nguồn tài liệu

  • The Vietnam Center and Sam Johnson Vietnam Archive
  • MSU Vietnam Group Archive
  • The Wilson Center Digital Archive
  • The National Security Archive
  • CIA Historical Collections
  • Office of the Historian – U.S. Department of State
  • National Archives
  • Internet Archive
  • United Nations Archives
  • Journal of Vietnamese Studies
  • Harvard-Yenching Library
  • Yale University Digital Collections: Maurice Durand Han Nom
  • Digital Libraries – Gallica – BnF
  • Les Archives nationales d’outre-mer
  • Bulletin de l’École française d’Extrême-Orient
  • Sách Đông Dương – Thư viện QGVN
  • Thư tịch Hán Nôm – Thư viện QGVN
  • Báo chí số hóa – Thư viện QGVN

Bài mới

  • Những thiên hình vạn trạng của nạn hối lộ thời Pháp thuộc
  • Hải đảo Côn Sơn trong lịch sử [1]
  • Bàn về đọc sách
  • Lớp học cuối cùng của thầy giáo Phạm Tuấn Tài
  • Xuyên Đông Dương thuộc Pháp theo đường xe hơi

Lưu trữ

Tags

1945 1954 1975 Bảo Đại Báo chí Chiến tranh Việt Nam Chiến tranh Đông Dương chế độ thực dân Chợ Lớn chủ nghĩa thực dân Chủ tịch Hồ Chí Minh Châu Á CIA Cách mạng Tháng Tám dân tộc giới thiệu sách Hoa Kỳ Huế Hồ Chí Minh Hà Nội lịch sử ngoại giao nghệ thuật ngoại giao Ngô Đình Diệm Ngô Đình Nhu phong trào phản chiến phản chiến phụ nữ Pháp POW/MIA Sài Gòn thuộc địa Thập niên 1960 Thực dân Pháp thư viện tuyển dụng Tết tình báo Vietnam War Việt Minh Việt Nam Cộng hòa Việt Nam trên báo Mỹ Đảo chính Đông Dương Đông Nam Á

Đăng ký

  • ĐĂNG KÝ LÀM THẺ
  • ĐĂNG KÝ TẢI TÀI LIỆU SỐ
  • Giải phóng Xuất bản
  • Pol Pot: Mổ xẻ một cơn ác mộng Xuất bản
  • Đối thoại với các phái đoàn Hoa Kỳ Xuất bản
  • Con đường thiên lý: Hành trình kỳ lạ của các sứ bộ Anh Quốc tới Việt Nam thế kỷ 17 – 19 Xuất bản
  • Nước mắt mùa thu Xuất bản
  • Miền đất vàng Đông Dương Xuất bản
  • Những biên bản cuối cùng tại Nhà Trắng: Phút sụp đổ của Việt Nam Cộng Hòa Xuất bản
  • Một góc nhìn thời cuộc Xuất bản
  • Chợ Lớn 1955: Ký và họa Xuất bản
  • Cuộc chiến của tôi với CIA: Hồi ký của Hoàng thân Norodom Sihanouk Xuất bản
  • Thắng địa Thăng Long – Địa linh đất Việt Xuất bản
  • Biển Đông – Nhìn từ góc độ lịch sử và pháp lý Xuất bản

Copyright © 2023 Thư viện Nguyễn Văn Hưởng.